In het project financiële zelfredzaamheid wordt ingezet op een EHBA-toolkit: Eerste Hulp Bij Administratie, een basispakket, ontwikkeld door Federatie Opvang, waarover elke opvangmedewerker zou moeten beschikken. De meer specialistische financiële trajecten worden dan door speciaal getrainde professionals in de opvang begeleid. Dit laatste gebeurt nu al op veel plaatsen – en met succes!
André Moerman is dé specialist op het gebied van schuldhulpverlening. Hij is eigenaar van de website www.schuldinfo.nl, geeft trainingen aan schuldhulpverleners en investeert in kennis van professionals in de opvang. Hoe kijkt hij aan tegen de schuldhulpverlening in Nederland? ‘Het roer moet volledig om.’
‘De kloof met de reguliere schuldhulp is groot voor opvangcliënten. De opvanginstellingen zullen zelf moeten investeren in het leggen van een basis in financiële hulpverlening. Anderzijds zal de reguliere schuldhulpverlening ook moeten bewegen om die kloof te dichten.’ Aan het woord is mr. André Moerman, gespecialiseerd in de juridische aspecten van schulden. Op www.schuldinfo.nl stelt hij juridische informatie beschikbaar voor hulpverleners. Daarnaast verzorgt hij als docent incompany scholing en geeft hij leiding aan de materiële dienstverlening bij stichting Het Inter-Lokaal.
‘Vaak duurt het 5 tot 7 jaar voordat iemand in beeld komt bij de reguliere schuldhulpverlening! Dat is onaanvaardbaar.’
Handreiking
De schuldhulpverlening moet een bredere groep bedienen, vindt Moerman. ‘De mensen met OGGZ-achtergrond passen niet in de aanpak. En over die mensen hebben we het vooral in de opvang.’ Er moet begrip zijn voor de geschiedenis van de schuldenaar, vindt hij: ‘Het besef dat je werkt met kwetsbare mensen is van groot belang. Dat betekent dat je mensen laat zien dat ze ertoe doen. Dat ze succesvol kunnen zijn. Hou rekening met terugval, het is een langdurig en zwaar traject. Een vermanend vingertje is het laatste wat deze mensen nodig hebben. Juist een handreiking is belangrijk.’
Bewindvoering is volgens André Moerman niet altijd de beste oplossing. ‘Het is een prima voorziening, maar vaak is het een te zwaar instrument. Je wilt juist dat mensen zelf zo veel mogelijk oppakken. Dat ze in de toekomst ook weer in staat zijn schuldenvrij te blijven. Dat betekent dat je de schuldhulpverlening daar waar mogelijk op moet inrichten.’
Over de rol van de Opvang is Moerman stellig: ‘Een opvangmedewerker moet mensen beter voorbereiden, zodat de aansluiting met de schuldhulpverlening versoepelt. Cruciaal is dat iemand stabiel wordt.’ Stabiel is volgens hem iemand die zelfstandig woont, vaste lasten betaalt en een inkomen (uitkering) heeft. Dat kan bijvoorbeeld ook op een plek binnen Beschermd Wonen of een huisje dat je huurt van een instelling.
Ook het in kaart brengen van de schulden is belangrijk, aldus Moerman: ‘Met schuldhulp kun je niet vroeg genoeg beginnen. Vaak duurt het 5 tot 7 jaar voordat iemand in beeld komt bij de reguliere schuldhulpverlening! Dat is onaanvaardbaar. Dus ga er in de opvang actief mee aan de slag. Moet er een schuldenregeling komen, dan is de stabiliteit waar ik het net over had essentieel. En natuurlijk ook psychische stabiliteit.’
Mobility Mentoring
Moerman benadrukt het belang van gedragsverandering in de financiële- of schuldhulpverlening. Hij is dan ook actief betrokken bij het traject om Mobility Mentoring in te passen in de krachtgerichte aanpak voor cliënten in de opvanginstellingen. ‘Professionals worden daar getraind om de principes van Mobility Mentoring toe te passen in de begeleiding. Dit doorbreekt het gemis van bijvoorbeeld SJD-ers die mogelijk te veel gefocust zijn op alleen het financiële aspect.’
Moerman bepleit de combinatie van budgetbeheer en schuldhulp. ‘Het creëert rust en overzicht voor de cliënt, die vaak door de bomen het bos niet meer ziet. Later in het traject zou dit kan kunnen worden afgebouwd.’ In sommige gevallen kan het volgens hem juist een heel goede manier zijn om iemand perspectief en orde te bieden. ‘Zo kan het budgetbeheer en afdracht van de huur en andere kosten vooraf, voor sommige mensen heel goed werken. Het blijft maatwerk!’
‘Laten we zorgen dat ontruiming echt het allerlaatste middel is dat wordt ingezet! Mensen komen daardoor in een vrije val terecht.’
Het roer volledig om
Wat André Moerman betreft gaat het roer ten aanzien van de schuldhulpverlening volledig om. Zo zou volgens hem het verschil tussen een minnelijk traject (vrijwillig) en een wettelijk traject overboord moeten: 'Maak één traject waarin iedereen met schulden direct terechtkomt. Zorg dat één plaatselijke deurwaarder belast is met de invordering van de schulden. Hierdoor is makkelijk afstemming mogelijk met de plaatselijke hulpverleners. Na een periode van goed gedrag kan kwijtschelding volgen. De cliënt moet dat aanvragen – met steun van de hulpverlener – bij de gemeente. Zo komt iedereen automatisch in een traject – niet vrijwillig, het start gewoon! Daarmee voorkom je dat mensen eerst heel diep in de schulden komen voordat ze worden opgepakt.’
Doordat mensen veel eerder opgepakt worden, voorkom je beter dat ze in de opvang terechtkomen, aldus Moerman. ‘En als mensen zich bijvoorbeeld bij een wijkteam melden, moet veel sneller actie genomen worden. Zorg dat de alarmbellen tijdig gaan rinkelen als iemand zegt iets niet te kunnen betalen of bijvoorbeeld problemen heeft met een uitkering. De sociale wijkteams zouden veel meer als smeerolie kunnen werken.’
Vrije val
Over huisuitzettingen, die vrijwel altijd door schulden worden veroorzaakt, is André Moerman ook duidelijk: ‘Niet een ontruiming maar een onderbewindstelling zou het antwoord op een huurschuld moeten zijn. Laten we zorgen dat ontruiming echt het allerlaatste middel is dat wordt ingezet! Mensen komen daardoor in een vrije val terecht. Het college van B&W kan in dit soort situaties beschermingsbewind aanvragen. Waarom gebeurt dat dan niet? En laten we dan ook meteen zorgen dat een eerdere huurschuld geen belemmering is voor het krijgen van een huis. Zolang je niet stabiel bent, kun je geen saneringstraject in en blijf je langer in de schulden. En langer in de schulden zitten, daar wordt niemand een beter mens van.’